سیستم اعلام حریق چیست و چگونه کار می کند؟

زمانی که آتش در محدوده مخصوص به خود و به صورت کنترل شده باشد، سودمند خواهد بود و هیچ خطری برای ما نخواهد داشت؛ اما زمانی که از حد و حدود خود فراتر رود، خسارت و آسیب های جدی را به اموال و اشخاص وارد می کند. محلی که دچار آتش سوزی شود علاوه بر خطر ناشی از شعله ها، خطر حاصل از دودهای سمی و خطرناک نیز جان افراد را تهدید می کند، اما با کنترل و تشخیص سریع آتش سوزی می توان تا حد زیادی خسارت های حاصل را کاهش داد و افراد زیادی در امان بمانند. امروزه با استفاده از سیستم های اعلام حریق می توان به راحتی آتش سوزی ها را کنترل کرد. در ادامه این مطلب با پارسونیک تولید کننده انواع درب اتوماتیک در اصفهان همراه باشید تا شما را با نحوه عملکرد این سیستم ها به طور کامل آشنا کنیم.

معرفی سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق، به مجموعه‌ای از قطعات الکترونیکی گفته می‌شود که وظیفه آشکارسازی حریق در اماکن مختلف را بر عهده دارد. عملکرد سیستم اعلام حریق بر این اساس است که در شرایط اضطراری، افراد را از بابت اتفاق پیش آمده باخبر کند تا خود را از آسیب های احتمالی نجات دهند. اگر دقت کرده باشید وسایل مربوط به آلارم های آتش نشانی در هتل ها، کارخانه ها و برخی اداره ها قابل رؤیت هستند. آشنایی با سیستم اعلام حریق برای نجات جان افراد ضروری است و باید از همان سنین آغازین کودکی آموزش داده شود. اهمیت سیستم اعلام حریق به حدی است که امروزه در بیشتر ساختمان های در حال ساخت آن را نصب می کنند، زیرا برخی خسارت های ناشی از آتش سوزی جبران ناپذیر است.

تفاوت اعلام حریق و اعلان حریق

اغلب افراد تصور می کنند که سیستم اعلام حریق و اعلان حریق با یکدیگر شباهت دارند و هیچ تفاوتی بین آن ها نیست. سیستم اعلان حریق به سیستم هایی گفته می شود که وظیفه آشکار کردن آتش را دارند، اما اعلام حریق به سامانه ای گفته می شود که اطلاعات دستگاه های مربوطه را جمع آوری کرده تا به افراد در مورد وقوع آتش سوزی اطلاع دهند. به صورت جزئی تر می توان گفت که آژیر، فلاشر یا نورهای چشمک زن جزء سیستم های اعلام حریق هستند درحالی که سیستم های تشخیص دود و حرارت به عنوان سامانه های اعلان حریق شناخته می شوند. به عبارت دیگر با ادغام دستگاه های هشداردهنده و آشکارسازها سیستم اعلام حریق ساخته می شود تا کارهای لازم برای نجات جان افراد و کاهش خسارت ها صورت گیرد.

انواع مدل های سیستم اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق در دو گروه کلی دستی و اتوماتیک قرار می گیرند. در سیستم های دستی سنتی، فردی که مسئول کنترل آتش سوزی بود باید دکمه آژیر را می فشرد تا دیگران باخبر شوند. درحالی که اگر فرد در محل موردنظر حضور نداشته باشد، خطر اعلام نمی شود و از طرفی در این روش دیگران نمی توانند تشخیص دهند که کدام بخش ساختمان دچار آتش سوزی شده است. سیستم های اتوماتیک بر اساس سیگنال از راه دور کار می کنند که در آن ها به صدا درآمدن آژیر به صورت اتوماتیک رخ می دهد و گزارش لازم به آتش نشانی داده می شود. همچنین در مدل خودکار این سیستم می توان اطلاعات لازم را نسبت به محل دقیق آتش سوزی به دست آورد. از دیگر انواع سیستم اعلام حریق می توان موارد زیرا را معرفی کرد:

سیستم اعلام حریق اتوماتیک معمولی

در این سامانه در یک ساختمان زون های مختلف مشخص می شود و تعداد معینی از شستی ها، آژیر و دتکتور نصب خواهد شد. زمانی که قسمتی از یک ساختمان آتش گرفت، سیستم هشداردهنده همان منطقه فعال می شود و با انتقال سیگنال ها، آژیر سیستم اعلام حریق فعال خواهد شد.

 سیستم اعلام حریق بی سیم

در این سیستم ها دیگر خبری از ارتباطات سیمی سنتی نیست و اتصال سنسورها با کنترلر ها از طریق ارتباطات ایمن صورت می گیرد. تمام فعالیت های این سامانه به صورت هوشمند و بدون کابل کشی انجام می شود.

سیستم اعلام حریق اتوماتیک آدرس پذیر

تمامی عناصری که در این سامانه به کار گرفته می شود با یک آدرس مشخص قابل تشخیص هستند و کنترل پنل، محل آتش سوزی را بر اساس همان آدرس مشخص می کند. سرعت شناسایی این سیستم بسیار بالاست و از لحاظ فنی، کیفیت بالایی دارد.

اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق

اجزای اصلی یک سیستم اعلام حریق اتوماتیک شامل موارد زیر است:

شستی اعلام

با فشار دادن این شستی ها در هنگام بروز حادثه، آژیرها در مدت زمان دو ثانیه به صدا درمی آیند. اغلب محل قرار دادن این شستی ها در مسیرهای منتهی به مکان های امن و خروجی ها قرار دارد. رنگ آن ها و محل قرار گرفتنشان کاملاً مشخص است.

وسایل هشداردهنده

وسایل هشداردهنده در دو قالب سمعی و بصری هستند. آژیرها و زنگ ها در نوع سمعی با فرکانس های متفاوت و قابل کنترل فعالیت می کنند. فلاشرها نوع بصری وسایل هشداردهنده هستند و برای مکان های حساس به صدا یا آگاهی افراد ناشنوا به کار برده می شوند.

دتکتورها

دتکتورها بسته به نوع محیط و کاربرد مدنظر در گروه های زیر دسته بندی می شوند:

• دتکتور دود
• دتکتور حرارتی
• دتکتور ترکیبی
• دتکتور گاز

دستگاه کنترل مرکزی

دستگاه کنترل مرکزی محل ورودی سنسورهاست که پردازش های لازم روی آن ها انجام می گیرد تا خروجی مناسب حاصل شود. یک دستگاه کنترل مرکزی باکیفیت باید از قابلیت های زیر برخوردار باشد:

• گزارش وجود نقص
• اعلام وضعیت حریق به موقع برای اطلاع افراد داخل ساختمان و در صورت نیاز اطلاع آن به ایستگاه آتش نشانی
• شرایط راه اندازی مجدد دستگاه
• قطع شدن صدای آژیر
• حذف کردن زون
• کار کردن در مواقع قطع شدن برق شهر

استانداردهای سیستم‌های اعلام حریق:

از جمله استانداردهای سیستم‌های اعلام حریق می‌توان به UL، LPCB، EVPU، EN-54، NFPA72، BS5839 نام برد.

اجزای تشکیل دهنده سیستم‌های اعلام آتش‌ سوزی:

سامانه‌ های اعلام آتش خودکار قدیمی، معمولاً از یک حسگر یا آشکار ساز که خود متصل به خروجی صوتی بود، تشکیل شده بودند؛ ولی این سیستم‌ها در سال‌های اخیر، دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. سامانه‌های جدیدتر معمولاً از تعدادی شستی اعلام حریق و تعدادی حسگر یا آشکار ساز (Detector)، یک سامانه پردازش مرکزی و چند خروجی تشکیل می‌شوند.

آشکارسازها

حسگرها و آشکارسازهای اعلام آتش، (بسته به اینکه به کدام مشخصه آتش حساس باشند) در گروه‌های آشکارسازهای دود، آشکارسازهای حرارت، آشکارسازهای منو اکسید کربن، آشکارساز شعله و آشکارسازهای ترکیبی جای دارند.

حسگر دود

حسگرهای دود کار تشخیص دود در محل را برعهده دارند. این حسگرها معمولاً در دو گروه حسگر نوری و حسگر یونیزاسیون جای می‌گیرند. حسگرهای نوری با ارسال علایم نوری به یک گیرنده (که در داخل خود حسگر مسقر است) میزان تغییر و کاهش نور رسیده را اندازه‌ گیری می‌کنند و اگر تغییر آشکاری در میزان نور دریافتی مشاهده کنند، آن را به آتش تعبیر می‌کنند. حسگرهای یونیزاسیون، شامل دو صفحه نزدیک به هم (الکترودها) هستند و از هوای محیط به عنوان الکترولیت استفاده می‌کنند. چنانچه تغییر ناگهانی در غلظت هوای محیط روی دهد، حسگر آن را به آتش تعبیر می‌کند. حسگرهای یونیزاسیون، حاوی مقادیر کمی مواد رادیواکتیو بوده (برای یونیزه کردن ذرات موجود در هوای اطراف الکترودها) و برای همین عمر دائمی ندارند.

حسگرهای حرارت، کار تشخیص حرارت در محل را بر عهده دارند. روش کار این حسگرها کاملاً مشابه جفت دما یا ترموکوپل یخچال‌های خانگی است. این حسگرها در داخل خود دو صفحه از مواد متفاوت و چسبیده به هم دارند که با گرم شدن و یا سرد شدن، جهت خم شدن صفحه ترکیبی تغییر می‌کند و باعث اتصال جریان می‌شود. انواع جدیدتر این حسگرها دارای دماسنح بوده و به تغییرات درجه حرارت حساس می‌باشد.

حسگرهای ترکیبی، حسگرهایی هستند که از ترکیب یک حسگر دود و یک حسگر حرارت بوجود آمده‌اند و می‌توان خروجی آنها را بسته به حساسیت محل و تعداد اعلام‌های اشتباه بر روی ویا تنظیم نمود. روشن است که در حالت «یا» تعداد اعلام‌های اشتباه بیشتر بوده و در حالت اعلام با تأخیر بیشتری صورت می‌گیرد.

سامانه مرکزی

سامانه مرکزی، یک سامانه تشخیص آتش‌ سوزی است. در این سامانه اعلام‌های حسگرها تجزیه و تحلیل شده و برای اعلام حریق یا در حالت‌های مشکوک، اعلام نیاز به بازبینی انسان تصمیم گیری می‌شود. این سیستم‌ها اغلب یه صفحه کلید برای ورود فرامین توسط انسان و مانیتور برای مشاهده فرامین مجهز هستند. این سیستم‌ها امروزه یه رایانه متصل شده و از طریق نرم‌افزار مخصوص خود، برنامه را دریافت می‌کنند. یکی دیگر از وظایف این سیستم‌ها انتخاب نوع خروجی (آژیر خطر عمومی، آژیر خطر در جاهای خاص، تماس با مرکز آتش‌نشانی و سایر خروجی‌ها) است.

خروجی‌ها

خروجی سامانه‌های اعلام آتش‌سوزی، بسته به محل وقوع یا نوع آتش ایجاد شده، می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد. تماس خودکار با آتش‌ نشانی محلی، روشن نمودن تابلوهای خروج اضطراری، فعال سازی سامانه آتش خاموش کن خودکار، به صدا درآوردن آژیرهای خطر، قفل کردن یا از حالت قفل خارج کردن دربهای محل‌های مختلف (مانند در خروجی‌های اضطراری) همگی از مواردی است که می‌تواند بسته به تصمیم سیستم انجام شود.

سیم کشی

دو روش کلی برای سیم کشی سیستم‌های اعلام آتش وجود دارد. روش حلقه‌ای (Loop) یا روش ستاره‌ای. در قدیم که سیستم‌های آدرس‌ پذیر وجود نداشتند، اغلب از روش حلقه‌ای استفاده می‌شد. در این روش، حسگرها برروی یک حلقه مستقر بودند و این حلقه، از اتاقی به اتاق دیگر، و از حسگری به حسگر دیگر می‌رسید. بعدها، تصمیم بر این شد که هرگروه از حسگرها که مربوط به محلی خاص در ساختمان هستند، با رشته سیم مجزایی به سیستم مرکزی متصل باشند تا بتوان تشخیص داد که آتش‌سوزی دقیقاً در کدام محل رخ داده‌است.

با پیشرفت فناوری، سیستم سیم کشی مجدداً به حالت حلقه‌ای بازگشته‌ است. به این مفهوم که جریان تغذیه توسط دو رشته سیم و جریان اطلاعات توسط دو رشته دیگر با سیستم مرکزی می‌رسد. برای هر حسگر کد مخصوصی اختصاص داده شده‌است و سیستم بدون نیاز به سیم کشی مجزا برای هر حسگر، آن حسگر و محل قرار گیری آنرا به خوبی (از روی کد مخصوصش) می‌شناسد. ارسال کدها و اطلاعات بین حسگرها و سیستم مرکزی در هر ثانیه چندین بار صورت می‌گیرد و حسگر حتی نیاز خود به سرویس و تعمیر را نیز به سیستم مرکزی اعلام می‌نماید.

مانیتورینگ

سامانه‌های اعلام و خاموشی آتش خودکار معمولاً از یک نمایشگر در قسمت‌های پر تردد یا نگهبانی‌ها که به صورت ۲۴ ساعت حضور دارند استفاده می‌شود که این پنل‌ ها را Mimic panel می‌نامند.

جمع بندی

امروزه سیستم های اعلام حریق با کمک تکنولوژی های روز، به پیشرفته ترین شکل ممکن درآمده اند تا مکان های حساس و مهم مانند بیمارستان ها، هتل ها و پالایشگاه ها که در صورت آسیب، میلیاردها دلار خسارت می بینند را نجات دهند و مهم تر از آن جان کارکنان و کارمندان حفظ شود. سوختگی در هر قسمتی از بدن می تواند تا مدت ها عارضه داشته باشد و حتی در برخی موارد جبران ناپذیر باشد. توصیه می شود که در هنگام ساخت هر ساختمانی با هر نوع کاربری حتماً سیستم های اعلام حریق متناسب نصب گردد.